W Zagłębiu
Pro memoria sosnowieckich Żydów wymordowanych w czasie II wojny światowej
W upalny sierpniowy poranek przybyli ufni, jeszcze pełni nadziei, ubrani w najlepszą odzież, zadbani mimo wojennej zawieruchy – wszystko po to, aby wyglądać na młodych, zdrowych i zdolnych do pracy…
12 sierpnia 1942 roku nakazano wszystkim Żydom stawienie się w tzw. „punkcie zbornym”, na placu sportowym Unii (stadion im. Jana Ciszewskiego przy alei Mireckiego). Zapewniano, że będzie to tylko przegląd i stemplowanie dokumentów. Stało się jednak inaczej…
Przybyło 26.000 osób – mężczyzn starych, młodych, wszystkie kobiety i dzieci. Koło południa rozstawiono na stadionie stoły. Na rozkaz gestapo rodziny przechodziły przez komisje, które decydowały o życiu i śmierci zebranych. Napięcie i zdenerwowanie rosło. Każdy Żyd miał zostać zakwalifikowany do jednej z czterech grup. Tylko los rodzin, których wszyscy członkowie pracowali i które nie miały dzieci i starców na utrzymaniu, był pewny. Po ostemplowaniu dokumentów powrócili oni do swoich domów, po to by następnego dnia ruszyć do pracy na rzecz Rzeszy Niemieckiej. Pozostali nie mieli tyle szczęścia…
„Wieczorem zaczął padać deszcz i padał całą noc. Dzieci przemoknięte i głodne płakały. Ludzie wycieńczeni nie mogli już dłużej stać na nogach i siedzieli na ziemi w wodzie. Wielka bezbronna masa ludzi stłoczonych, skulonych na ziemi w wodzie, z twarzami skazańców oczekujących na wyrok śmierci”.
Młodych, którzy nie pracowali przydzielono do grupy II i odesłano do Dulagu przy ulicy Składowej, mieli oni trafić do obozów pracy. Los rodzin, które posiadały dzieci miał zostać jeszcze rozpatrzony. Ostatnią część stanowiły osoby w podeszłym wieku, niepełnosprawne i niezdolne do pracy. Skazano ich na przymusowe „wysiedlenie”. Zapanowała panika, zrozpaczeni ludzie próbowali przemieszczać się do grup, które miały jeszcze cień szansy na przetrwanie. Padły strzały, krew zamordowanych wsiąkała w murawę stadionu.
W czwartek 13 sierpnia w promieniach zachodzącego słońca kilkanaście tysięcy ludzi zostało odprowadzonych pod nadzorem gestapo i stłoczonych w specjalnie opróżnionych na ten cel domach przy ulicy Targowej 4 i 8 oraz Kołłątaja 4 i 6.
„Ludzie byli tak wycieńczeni i zrezygnowani, że szli apatycznie. Po drodze Polacy wyciągali z szeregów i uratowali kilkoro dzieci swoich znajomych..
Ofiary przeznaczone na „wysiedlenie” i stłoczone we wspomnianych domach przeżywały straszne chwile. Ludzie ci wiedzieli, że są skazani na śmierć i czekali na transport. Dla większości domy te były przedsionkiem do komór gazowych Oświęcimia (...). Po wielkim wysiedleniu w sierpniu 1942 roku pozostało w Sosnowcu około 15.000 Żydów (…) panowała wielka żałoba i przygnębienie.
Wkrótce Niemcy kontynuowali morderczy akt unicestwienia Żydów, poprzez utworzenie getta na Środuli. 3 sierpnia 1943 roku przystąpiono do jego likwidacji.
„Setki ludzi zginęło na miejscu od kul gestapowców a około 10.000 ludzi zostało wywiezionych do Oświęcimia na zagładę. Getto zostało ostatecznie zlikwidowane.”
Społeczność żydowska była najliczniejszą mniejszością narodową, występującą praktycznie w każdej miejscowości wchodzącej w skład obecnego Sosnowca. Do wybuchu drugiej wojny światowej stale rosła liczebnie, osiągając w 1938 roku rozmiar 30 procent ogółu mieszkańców miasta. Dzisiaj już nie ma ich wśród nas…Większość z nich spotkał straszny los – śmierć w komorach gazowych obozu zagłady Auschwitz. Ten okrutny, bezlitosny proceder postępował stopniowo i w ciągu 5 lat doprowadził do całkowitej likwidacji społeczności żydowskiej Sosnowca.
3 września 2015 roku u zbiegu ulic Niepodległości i Mireckiego na Osiedlu Rudna umieszczono tablicę upamiętniającą Tych, którzy od zarania dziejów Sosnowca współtworzyli jego oblicze i jego historię. Pomysłodawcą upamiętnienia tego wydarzenia był członek Forum dla Zagłębia Dąbrowskiego, Piotr Dudała.
Marta Lekston
W artykule wykorzystano fragmenty tekstu Natana Eliasza Szternfinkla „Zagłada Żydów Sosnowieckiego Getta” w „Żydzi w Zagłębiu. Żyli wśród nas, mieszkali i zginęli” pod redakcją Jana Przemszy – Zielińskiego.
Alert
Jesteś świadkiem ważnego wydarzenia?
Urzędnicza bezmyślność dobrowadza Cię do szału?
Wiesz o czymś, co może zainteresować media?
Napisz do "Wiadomości Zagłębia": redakcja@wiadomoscizaglebia.pl
Adres redakcji: "Wiadomości Zagłębia" 41-200 Sosnowiec e-mail: redakcja@wiadomoscizaglebia.pl
|