Kultura
Świadomość lalki, czyli teatr form Jadwigi Mydlarskiej-Kowal
Muzeum Śląskie zaprasza w piątek, 9 lutego o godz. 18.00 na wernisaż wystawy „Świadomość lalki. Teatr form Jadwigi Mydlarskiej-Kowal”, poświęconej dorobkowi twórczemu jednej z najważniejszych reformatorek polskiego teatru lalkowego XX w.
– Przedstawienia lalkowe kojarzone są zwykle z inscenizacjami dla młodej widowni – mówi Danuta Piękoś-Owczarek, kierownik Działu Promocji katowickiej placówki. - Jednak istnieje także „dorosła” odmiana tej formy teatru, równie twórczego oraz angażującego emocje i intelekt widzów w nie mniejszym stopniu niż teatr dramatyczny. Lalki w tego rodzaju spektaklach mogą pełnić różne funkcje i stanowić zarówno partnerów dla „żywego” aktora, jak i zupełnie samodzielne formy – przypomina.
W XX w. zmieniło się rozumienie roli lalek, które zaczęto traktować jako jeden z możliwych środków ekspresji w spektaklu. Postacią sceniczną obok lalki stał się także przedmiot podniesiony do funkcji znaku teatralnego. Nie zawsze jednak z walorami artystycznymi lalek wiązała się dostosowana do potrzeb forma i konstrukcja, a ich możliwości animacyjne nie zawsze satysfakcjonowały twórców.
– Jadwiga Mydlarska-Kowal (1943 – 2001) należała do tych scenografów, którzy w swoich projektach zaczęli łączyć plastyczną ekspresję lalek ze zróżnicowaną konstrukcją i mechaniką dostosowaną do poszczególnych realizacji – wyjaśnia Danuta Piękoś-Owczarek. – W swojej typowej formie lalka uważana była za obiekt, przy użyciu którego nie sposób przekazać skomplikowanych przeżyć i emocji. Dzięki pracom Mydlarskiej-Kowal lalkarstwo stało się sztuką przemawiającą własnym, specyficznym dla tego medium językiem, a sama lalka przestała być jedynie obiektem poddanym animatorowi, stała się bytem samodzielnym, mającym możliwość przedstawiania na scenie złożoności ludzkich losów – dodaje.
Artystka, absolwentka krakowskiej ASP, studiująca m.in. pod kierunkiem Tadeusza Kantora, związana była z Wrocławskim Teatrem Lalek, który za sprawą spektakli zrealizowanych w jej scenografii zyskał nowatorski, niepowtarzalny i zarazem charakterystyczny wyraz. Autorka ponad setki scenografii, zajmowała się w nim między innymi teatrem dla dorosłych, uznawanym za najtrudniejszą z form sztuki lalkarskiej. Kluczową cechą teatru, którego Mydlarska była reformatorką, było to, że grano w nim te same spektakle, które wystawiano na deskach teatrów dramatycznych. Nie był to repertuar specjalny, przystosowany do możliwości drewnianych kukieł. Artystka wręcz odwróciła ten stan rzeczy: jej lalki zyskały takie możliwości ekspresji, iż często dobitniej przekazywały idee zawarte w sztuce, niż mógłby tego dokonać żywy aktor. W okresie, kiedy w polskich teatrach lalkowych królował tradycyjny repertuar, przeznaczony w większości dla najmłodszych widzów, we Wrocławiu wystawiano dzieła wymagające niekonwencjonalnej wyobraźni – Goethego, Witkacego, Szekspira, Kafki, Schulza.
W „Ryszardzie III” (Wrocławski Teatr Lalek, 1997) na scenie pojawiły się zmechanizowane głowy, w „Burzy” (Teatr Animacji, Poznań, 1997) bezgłowe płaszcze, z których wyłaniały się ręce aktorów. Ta symbioza lalki z aktorem jest jeszcze jedną cechą, którą odnaleźć można w twórczości artystki. Nieco inne oblicze Mydlarska ukazywała, projektując scenografie do przedstawień lalkowych dla dzieci, jednak i tam przenikały elementy znane z jej „dorosłych” realizacji. Współpracowała z teatrami dramatycznymi m.in. w Poznaniu oraz Katowicach, gdzie w 2000 r. otrzymała Złotą Maskę. W 2007 r. w katowickim Centrum Scenografii Polskiej Muzeum Śl. zorganizowano wystawę pn. „Maski rzeczywistości” będącą przekrojem dorobku twórczego Jadwigi Mydlarskiej-Kowal, powtórzoną w Bielsku i Wrocławiu.
Wystawa „Świadomość lalki” została podzielona na dwie przestrzenie, z których jedna pokazuje działania artystki w teatrach lalkowych, druga – jej twórczość związaną z przedstawieniami na deskach teatrów dramatycznych. Ekspozycja realizacji lalkowych prezentuje najbardziej znaczące dokonania scenografki w tej dziedzinie, począwszy od jej pierwszych wystawień we Wrocławskim Teatrze Lalek, aż do nieukończonego przedstawienia „Córka Króla Mórz”. W części dotyczącej realizacji w teatrach dramatycznych ukazano drogi kształtowania się koncepcji roli i formy lalki w aktorskim spektaklu teatralnym oraz proces zacierania różnic pomiędzy żywym aktorem a kukłą na scenie. Twórczość Mydlarskiej, jednej z najwybitniejszych scenografów światowego lalkarstwa, wymyka się jakimkolwiek próbom jednoznacznego zdefiniowania. Jest to teatr autorski, niepowtarzalny i pod każdym względem wyjątkowy, także na tle osiągnięć teatru światowego. Jej scenografie nigdy nie były tłem czy wizualizacją przekazu zawartego w słowie, ale niezależnymi światami wynikającymi z tekstu. Niezależnie od formy spektaklu, zawsze w centrum jej scenicznych wizji był człowiek i pytanie o jego egzystencję oraz przeznaczenie.
Kuratorką wystawy jest Sylwia Ryś. Wernisaż odbędzie się 9 lutego o godz. 18.00, wystawę oglądać będzie można do 22 kwietnia br. w budynkach Centrum Scenografii Polskiej oraz stolarni. Dodatkowo w przestrzeni foyer na poziomie -2 głównego budynku Muzeum Śląskiego (wszystkie obiekty przy ul. T. Dobrowolskiego) stanie instalacja złożona z lalek grających w spektaklu pt. „Akropolis wrocławska. Szopka”.
Teresa Stokłosa
Alert
Jesteś świadkiem ważnego wydarzenia?
Urzędnicza bezmyślność dobrowadza Cię do szału?
Wiesz o czymś, co może zainteresować media?
Napisz do "Wiadomości Zagłębia": redakcja@wiadomoscizaglebia.pl
Adres redakcji: "Wiadomości Zagłębia" 41-200 Sosnowiec e-mail: redakcja@wiadomoscizaglebia.pl
|