Sosnowieckie Muzeum przygotowuje nową, bardzo interesującą ekspozycję, w organizacji której liczy na współpracę mieszkańców stolicy Zagłębia. Ta jubileuszowa wystawa, zatytułowana „Marka Sosnowiec”, udostępniona zostanie zwiedzającym wiosną br., a nawiąże do tematyki rozwoju przemysłu, handlu i rzemiosła. Wystawa uświetni obchodzone w br. 30-lecie Muzeum w pałacu Schoena i można ją będzie zwiedzać od maja do lipca.

Znajdą się na niej przedmioty wyprodukowane przez liczne miejscowe zakłady przemysłowe i rzemieślnicze w XIX i XX w., co przybliży najbardziej wówczas rozpoznawalne marki, ponadto zaprezentuje firmy zajmujące się handlem i usługami. Przemysł, dynamicznie rozwijający się w Sosnowcu od drugiej połowy XIX w., a także handel i rzemiosło, rozstrzygnęły o historii miasta. Wiodącą rolę przez dziesiątki lat odgrywało tutaj górnictwo węglowe, stymulujące rozwój innych branż i działów gospodarki. Stosunkowo wcześnie pojawiło się hutnictwo: najpierw zakłady cynkowe, później huty żelaza.

W latach 80. XIX w. powstały m. in. cztery huty: „Katarzyna” (późniejsza „Buczek”), walcownia żelaza i rurkownia S. Huldczyńskiego, huta „Puszkin” (później „Staszic”) i „Aleksander” w Milowicach. Wtedy także podjęła działalność produkcyjną fabryka kotłów parowych znana pod nazwą „Fitzner – Gamper”, której tradycje kontynuuje obecnie Foster Wheeler Energy Fakop Sp. z o.o. Wyroby tej fabryki uzyskały międzynarodowe uznanie. W 1900 r. zakład otrzymał Grand Prix na Wszechświatowej Wystawie w Paryżu, a kilka lat wcześniej, w 1896, uhonorowano go najwyższym odznaczeniem na Wystawie Wszechrosyjskiej w Niżnym Nowgorodzie. W Sosnowcu funkcjonowało ponadto wiele innych zakładów przemysłu metalowego, dużych i małych, fabryki chemiczne, przędzalnie włókiennicze, huty szkła, fabryki papieru, wyrobów papierowych, reprezentowany był przemysł poligraficzny, mineralny, odzieżowy, spożywczy.

Należy przypomnieć, iż Sosnowiec był jednym z głównych ośrodków włókiennictwa na terenie Królestwa Polskiego, a nawet cesarstwa rosyjskiego. Działały tu przędzalnie wełny czesankowej Heinricha Dietla (od 1878 r., późniejszy „Politex”) i braci Schoenów (od 1886 r., późniejszy „Intertex”). Schoenowie uruchomili również przędzalnię wigoniową (1879 r.) oraz wytwórnię trykotaży i pończoch (1904 r.)

Przed pierwszą wojną światową i w latach międzywojennych powstało kilka wytwórni pończoch. Jedna z nich, „Sosnowiczanka” Antoniego Bernadzikiewicza, w latach 20. XX wieku otrzymała dwa duże złote medale na wystawach w Rzymie i Paryżu oraz paryski Grand Prix. Od tej firmy i kilku innych o podobnym profilu produkcji wywodziły swój rodowód słynne przez wiele lat Zakłady Przemysłu Dziewiarskiego „Wanda”.

Wytwórczość sosnowieckich firm była bardzo różnorodna i nowoczesna. Produkowano w mieście m.in, rowery i motocykle (Fabryka Rowerów A. i E. Pladek, później K. Baran i J. Edelman), pługi, maszyny rolnicze, hacele do podków, termometry, manometry, galanterię metalową (puderniczki, papierośnice, odznaki). Jak również sprzęty kuchenne z drutu, naczynia aluminiowe, łyżki, latarki, zabawki dziecięce, wyroby ceramiczno – sanitarne, papier, tekturę, papę dachową, włóczkę, odzież, obuwie, mydło, świece, artykuły chemiczne, środki opatrunkowe, produkty owsiane, kawę słodową, wodę mineralną, piwo i inne towary, niezbędne w gospodarstwach domowych.

Jak mogą pomóc sosnowiczanie swojemu Muzeum? – Zwracamy się do Państwa o pomoc w zebraniu materiałów, które wzbogacą ekspozycję – mówi „WZ” dyrektor pałacu Schoena, Zbigniew Studencki. – Poszukujemy przedmiotów sygnowanych nazwą przedsiębiorstw, nazwiskiem właściciela lub nazwą miejscowości. Oprócz tego interesują nas także fotografie przedsiębiorstw, pracowników, dokumenty, reklamy itp. pamiątki mogące znajdować się w rodzinnych archiwach – wyjaśnia.

– Wśród przedsiębiorstw, które chcielibyśmy zaprezentować – dodaje Joanna Kunysz z Działu Edukacji i Promocji – znajdują się m.in. Zakłady Dziewiarskie „Wanda”, Przędzalnia Czesankowa Heinricha Dietla, Fabryka Armatur i Odlewnia Brązów Fosforowych St. Kraupe, Fabryka Galanterii Metalowej Goldberg i Kucyński, Fabryka Haceli „Podkowa”, Fabryka Opakowań Blaszanych „Decorum”, która produkowała łyżki, latarki, zabawki dziecięce, opakowania blaszane dla monopolu spirytusowego, tytoniowego i przemysłu farmaceutycznego, Fabryki Pończoch: „Sosnowiczanka”, „Stara Sosnowiczanka”, „Stella Sosnowiecka” oraz „Amerykanka”, Fabryka Wyrobów Szklanych „B. Schloessing i M. Mejtlis”, „Pringsheim i Szlezynger”, Fabryka Środków Opatrunkowych „Chirurgia” Dr Block i SKA, Fabryka Wód Mineralnych „Wir”, Magazyn Mód M. Galewskiej z własną produkcją sukien, gorsetów, rękawiczek, parasolek, kapeluszy i woalek, fabryka naczyń aluminiowych „Światowid”, fabryka słodyczy Mejera Wajsztoka, pracownia kapeluszy „Dorota”, elektryczna wytwórnia klatek i wyrobów z drutu „Koliber”, fabryka żarówek  i reklam neonowych „Pawil” J. Pawlikowskiego, fabryki wyrobów papierniczych „K.G. Ditrich”, „Lamprecht” i wiele innych – wylicza Kunysz.

Pokazane na wystawie przedmioty zostaną opisane z zaznaczeniem czyją własność stanowią i zwrócone po zakończeniu ekspozycji. Wszystkich, którzy mogliby wspomóc to przedsięwzięcie i przyczynić się w ten sposób do popularyzacji dziejów Sosnowca, organizatorzy proszą o kontakt z Działem Historii i Kultury Miasta Muzeum w Sosnowcu. Tel. (32) 363 45 17 lub e-mail: historia@muzeum.org.pl.

Teresa Stokłosa